Standardy okołoporodowe – co to jest, najważniejsze zmiany, nowości 2019
Standardy opieki okołoporodowej to dokument, określający w jaki sposób powinien postępować personel medyczny podczas porodu oraz w trakcie szeroko rozumianej opieki okołoporodowej. Ogłasza je Ministerstwo Zdrowia. Standardy opieki okołoporodowej dotyczą kobiet w okresie fizjologicznej ciąży, fizjologicznego porodu oraz połogu, jak również noworodków. Ich zadaniem jest wywieranie pozytywnych zmian w jakości i dostępności opieki nad matką i dzieckiem. Wskaźniki opieki okołoporodowej wskazują, że dzięki wprowadzeniu standardów okołoporodowych, zdrowie kobiet w wyżej wymienionych okresach, jak również noworodków, uległo poprawie.
Standardy okołoporodowe – zasady działania i cel powstania
Celem wprowadzenia standardów okołoporodowych jest zapewnienie jak najlepszego stanu zdrowia matki i noworodka, przy jednoczesnym ograniczeniu do minimum wszelkich interwencji medycznych. Standardy medyczne, w szczególności zapobiegać mają takim interwencjom jak: nacięcie krocza, rutynowe podawanie oksytocyny oraz brak kontaktu matki i dziecka po porodzie. Ponadto, standardy okołoporodowe:
- We wszystkich szpitalach w Polsce zapewniają jednakowy sposób postępowania w czasie porodu i w trakcie opieki okołoporodowej.
- Stanowią wzór działań dla personelu medycznego.
- Przyczyniają się do zmniejszania ryzykownych interwencji chirurgicznych.
- Dają pacjentkom możliwość porównania, czy opieka okołoporodowa, którą zostały otoczone była prawidłowa.
Standardy okołoporodowe określają również i precyzują zalecany zakres świadczeń profilaktycznych, badań diagnostycznych i konsultacji medycznych, które powinny wykonać kobiety w ciąży. Wskazują też na czas, w którym badanie powinno zostać przeprowadzone.
Jakie prawa uzyskały kobiety dzięki standardom okołoporodowym?
Wprowadzenie dokumentu takiego jak standardy okołoporodowe miało uchronić kobiety przed patologicznymi sytuacjami spotykanymi na oddziałach położniczych. Dzięki standardom kobiety mogą m.in.:
- Opracować swój plan porodu, który personel medyczny musi respektować.
- Wybrać pozycję, w której chciałaby rodzić.
- Nie zgodzić się na np. nacięcie krocza czy lewatywę.
- Nie wyrazić zgody na podanie oksytocyny, jeśli nie występują ku temu wyraźne przesłanki.
Standardy okołoporodowe – czy polskie szpitale ich przestrzegają?
Cel i założenia standardów okołoporodowych są niewątpliwie słuszne. Niestety, z praktyczną ich realizacją bywa różnie, o czym świadczy chociażby wiele spraw wygranych przez pacjentki o okołoporodowy błąd medyczny. Raport NIK z 2016 r. wskazywał wyraźnie, że w żadnym ze skontrolowanych w tamtym okresie oddziałów położniczych nie przestrzegano wszystkich standardów opieki okołoporodowej. Najpowszechniejsze błędy to m.in. zbyt powszechne wykonywanie cesarskich cięć, rutynowe wykonywanie nacięć krocza, zbyt częste podawanie noworodkom mleka modyfikowanego oraz niewystarczająca ilość personelu medycznego.
Sytuacja jednak z roku na rok ulega poprawie. Chociaż już samo podpisanie dokumentu takiego jak standardy okołoporodowe było pewnego rodzaju przełomem, praktyczna ich realizacja pozostaje osobną kwestią. Przeszkodą jest chociażby brak odpowiedniej edukacji lekarzy i położnych, którzy swojego zawodu uczyli się często kilkadziesiąt lat temu. Pozostaje mieć jednak nadzieję, że sytuacja będzie coraz lepsza, a personel medyczny będzie w końcu na tyle wyedukowany i empatyczny, że standardy okołoporodowe będą mogły być praktycznie realizowane w całości.
Standardy okołoporodowe – zmiany od 2019 r.
W przyszłym roku na kobiety czekają ważne zmiany w standardach okołoporodowych. 4 kwietnia 2018 r. Ministerstwo Zdrowia opublikowało nowy tekst standardów. Nowe standardy wejdą w życie 1 stycznia 2019 r., a przepisy części XIII ust. 3 pkt. 7 załącznika wejdą w życie od 1 stycznia 2022 r. (przepisy dotyczące sprzętu do pozyskiwania mleka kobiecego). Przepisy wejdą w życie jako Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej.
Projekt nowych standardów uwzględnia wytyczne WHO – Światowej Organizacji Zdrowia. Uwzględnia też najnowsze, aktualne osiągnięcia medycyny oraz doświadczenia w zakresie opieki, której potrzebuje kobieta i noworodek.
W uzasadnieniu nowych standardów podkreślono, że stanowią one źródło prawa powszechnie obowiązującego. Oznacza to, że każdy pracownik medyczny będzie miał prawny obowiązek przestrzegania i respektowania tych regulacji. Każdy lekarz lub położna, sprawujący opiekę nad kobietą w trakcie ciąży, porodu i połogu, a także noworodkiem, będzie musiał zapoznać się z treścią standardów i systematycznie aktualizować swoją wiedzę. Nie przewidziano jednak kar dla szpitali, które nie będą odpowiednio przestrzegały wytycznych ze standardów…
Standardy okołoporodowe od 2019 r. – najważniejsze zmiany
Najważniejsze zmiany, które wprowadza nowy dokument, to:
- Brak obowiązku hospitalizacji kobiety po 41 tyg. ciąży. Na mocy dotychczasowych przepisów, kobiety po ukończeniu 41 tygodnia ciąży, kierowane są do obowiązkowej hospitalizacji. Nowe standardy stanowią, że kobieta po zakończeniu 40. tygodnia ciąży powinna być pod stała opieką lekarzy oraz posiadać komplet wykonanych badan, włącznie z KTG i USG, jednak do szpitala trafi jedynie w razie konieczności.
- Badanie stanu psychicznego ciężarnej i ryzyka nasilania się objawów depresji. Ocena będzie przeprowadzona przy pomocy testu Becka trzy razy: w 11-14 tyg., 33-37 tyg. oraz po porodzie.
- Możliwość wejścia na oddział przed porodem. Nowe standardy zapewniają ciężarnym możliwość zapoznania się z miejscem porodu jeszcze przed jego rozpoczęciem, a także odbycia konsultacji z anestezjologiem i wypełnienia dokumentacji medycznej.
- Zmiany w zakresie łagodzenia bólu porodowego. Wskazano, że łagodzenie bólu porodowego ma związek z prawidłowym przygotowaniem kobiety do porodu. Projekt wyraźnie określa, że przygotowanie kobiety rodzącej do radzenia sobie z bólem związanym z porodem, powinien stanowić podstawę metod walki z bólem. Decyzję o możliwości podania kobiecie znieczulenia nadal podejmować będzie osoba sprawująca opiekę nad kobietą, a nie ciężarna.
- Ograniczenie niezbędnych interwencji medycznych. W szczególności chodzi o ograniczenie czynności takich jak: amniotomia, indukcja porodu, podawanie opioidów, nacięcia krocza, cięcia cesarskie oraz podawanie noworodkom mleka modyfikowanego.
W zakresie standardów opieki już po samym porodzie, również czekają nas zmiany. Należą do nich:
- Zmiany w zakresie laktacji. Każdy podmiot lecznicy będzie musiał zapewnić matce sprzęt do pozyskiwania mleka oraz ewentualnie zapewnić możliwość podawania mleka z banku mleka kobiecego.
- Zmiana terminologii. Sytuacje takie jak m.in. poronienie, urodzenie martwego dziecka, dziecka z wadami wrodzonymi itp. nie będą już określane jako „niepowodzenie położnicze”, ale „sytuacja szczególna”.
- Wszystkie zabiegi, w tym pielęgnacyjne, będą musiały być wykonywane w obecności matki w sali „matka z dzieckiem”.
- Podmiot leczniczy będzie musiał udzielić rodzicom informacji o zasadach i zakresie opieki nad noworodkiem w miejscu jego pobytu oraz zasadach wyboru położnej.
Standardy okołoporodowe – ocena planowanych zmian
Zmiany, które czekają ciężarne od 2019 r. są oceniane bardzo różnie. Największe kontrowersje wzbudza zapis dotyczący metod łagodzenia bólu porodowego. Eksperci, wypowiadając się w tym temacie wielokrotnie, zgodnie uznali, że znieczulenie powinno być ogólnie dostępne dla każdej rodzącej. Zapis o łagodzeniu bólu porodowego przy pomocy „prawidłowego przygotowania kobiety do porodu” wzbudza wątpliwości nawet osób bez specjalistycznej wiedzy medycznej. Problem w tym zakresie stanowi niewystarczająca ilość anestezjologów, czego skutki boleśnie odczuwają rzesze rodzących.
O tym czy nowe standardy okołoporodowe przyczynią się do rozwiązania problemów tak powszechnie spotykanych na porodówkach, przekonamy się już w przyszłym roku. Jeśli masz jakieś pytania w związku ze standardami medycznymi oraz planowanymi zmianami, skontaktuj się z nami.
