Ciąża to wyjątkowy okres w życiu, a prawa kobiet w ciąży to zagadnienie, które nabiera coraz większego znaczenia. Kobiety w ciąży powinny m.in. móc szybciej dostać się do lekarza, korzystać z większej liczby przerw w trakcie pracy czy móc uzyskać nieodpłatną pomoc psychologiczną. Z jakich dokładnie przywilejów mogą korzystać ciężarne? Dzisiejszy artykuł poświęcamy właśnie prawom kobiet w ciąży.

Prawa kobiet w ciąży – poznaj je i korzystaj z nich

Prawa kobiet w ciąży w naszym kraju reguluje m.in. ustawa o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem”, która weszła w życie w 2017 r. Nie jest to jednak jedyny akt prawny, na podstawie którego ciężarne mogą domagać się ochrony swoich praw. Tego typu regulacje przewiduje również m.in. Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, a w aspektach dotyczących życia zawodowego – Kodeks Pracy. O prawach pacjenta pisałyśmy również w osobnym artykule. 

Ciąża to szczególny stan. Często towarzyszy mu gorsze samopoczucie fizyczne i psychiczne. Z tego względu bardzo ważne jest, aby każda ciężarna miała świadomość, że przysługują jej określone przywileje. W pewnych sytuacjach naprawdę nie ma sensu się męczyć – trzeba poznać swoje prawa i starać się korzystać z nich przez całe 9 miesięcy. 

Jakie prawa ma kobieta w ciąży? Prawo do opieki medycznej bez kolejki

Każda ciężarna powinna mieć zapewnione prawo do skorzystania z opieki medycznej bez kolejki. Co ważne, prawo to nie dotyczy jedynie okresu ciąży, ale również porodu i połogu. Warto też podkreślić, że ciężarna nie musi być ubezpieczona, aby skorzystać z opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Podstawą do udzielenia świadczenia jest zwykle zaświadczenie od lekarza, który prowadzi ciążę lub lekarza rodzinnego oraz dokument tożsamości. Oczywiście w niektórych przypadkach niezbędne będzie również skierowanie. Osobną kwestią pozostaje jednak konieczność oczekiwania np. w kolejce do rejestracji. Tego typu aspekty regulują zwykle wewnętrzne regulaminy np. przychodni. Nie bez znaczenia jest również dobra wola innych oczekujących. 

Warto również dodać, że coraz więcej urzędów, a nawet sklepów wprowadza politykę przyjazną ciężarnym i obsługuje panie bez kolejki. Dzięki korzystaniu z tego prawa można uniknąć męczącego i długotrwałego oczekiwania.

Prawo do wizyt lekarskich najpóźniej ciągu 7 dni roboczych od zgłoszenia w placówkach NFZ

Ciężarne na wizytę u specjalisty, np. stomatologa czy kardiologa nie powinny czekać. Lekarz powinien przyjąć je tego samego dnia lub najpóźniej w ciągu 7 dni roboczych od zgłoszenia w placówkach NFZ. To stosunkowo nowe prawo – przepis ten obowiązuje od 2017 r. Od tego czasu ciężarne uznawane są za osoby uprzywilejowane. 

Skorzystanie z tego uprawnienia jest stosunkowo proste i nie wymaga posiadania żadnej wybitnej dokumentacji. Wystarczy zaświadczenie o ciąży, a jeśli kobieta dysponuje skierowaniem, powinna być na nim stosowna adnotacja o tygodniu ciąży. 

Prawo do i wsparcia psychologicznego

Ciężarnym przysługuje również prawo do darmowego wsparcia psychologa. Przesłanką jest m.in. obniżone samopoczucie, odczuwanie skrajnych emocji, lęk, brak chęci do podejmowania jakichkolwiek aktywności, ciągłe zmęczenie – innymi słowy, symptomy, które mogą świadczyć o depresji. Ciężarna może bez skierowania zgłosić się do poradni zdrowia psychicznego. Zgodnie z zasadą, o której pisałyśmy powyżej, powinna zostać przyjęta w dniu zgłoszenia lub najpóźniej w ciągu 7 dni roboczych (w ramach NFZ).

W sytuacjach wszelkich niepowodzeń, związanych z porodem (również, mających związek z błędami okołoporodowymi) oraz w przypadku urodzenia noworodka o  masie urodzeniowej poniżej 1500 gramów, skrajnie niedojrzałego lub z wadami wrodzonymi, szpital ma obowiązek zapewnienia pomocy psychologicznej. 

Prawo do przerw w pracy przy komputerze

Prawo to dotyczy zarówno kobiet ciężarnych, jak również w okresie laktacji. Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią, kobiety w ciąży i karmiące piersią mogą:

Pracować w pozycji siedzącej przy obsłudze monitorów nie dłużej niż 50 minut w każdej godzinie pracy. Niezbędne jest zapewnienie 10 minut przerwy, którą wlicza się do czasu pracy.

Pracować na stanowiskach z monitorami ekranowymi łącznie nie dłużej niż 8 godzin na dobę. 

Prawo do zaplanowania porodu, skorzystania z poradnictwa laktacyjnego i intymności

Ciężarna, której rozwiązanie powoli się zbliża, powinna pomyśleć o zaplanowaniu porodu. Służy do tego plan porodu – umieszcza się w nim bardzo różne informacje. Na pewno warto zadbać, aby pojawiły się tam prośby o:

Udzielenie zrozumiałych informacji o zabiegu przed jego wykonaniem.

Udzielenie informacji o zmianie osoby, opiekującej się ciężarną.

Założenie wenflonu tylko, gdy będzie to absolutnie niezbędne.

Wsparcie w znalezieniu najwygodniejszej pozycji do porodu.

Ciężarna w planie porodu może również umieścić informacje na jakie czynności się zgadza, a na jakie nie. Wiadomo jednak, że w trakcie porodu mogą przydarzyć się różne sytuacje i często plan wymaga modyfikacji. Plan opracowuje się w porozumieniu z lekarzem lub położną. Warto zadbać, aby na pewno znalazł się on w dokumentacji medycznej – w razie jakichkolwiek problemów może stanowić istotny dowód w sprawie. 

Ponadto, po porodzie, kobieta powinna otrzymać instrukcję na temat prawidłowej laktacji, w tym m.in. prawidłowego sposobu karmienia dziecka. Tego typu pomoc jest oczywiście bezpłatna, więc warto z niej korzystać, a nawet się o nią upomnieć. Po wyjściu ze szpitala pozostają już tylko płatne poradnie laktacyjne. 

Oczywistym jest, że pacjentce przysługuje również prawo do intymności. Oznacza to, że jeśli w trakcie porodu mieliby być obecni np. studenci, pacjentka musi wyrazić na to zgodę. Stanowi tak art. 22 ust. 2 Ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Wyjątkiem jest tu jedynie poród w szpitalu klinicznym, stanowiącym bazę naukową dla uczelni – wówczas pacjentka traci prawo do „wyproszenia” studentów. Warto więc rozważnie wybrać miejsce porodu, aby uniknąć przykrego rozczarowania. 

Prawo do prowadzenia ciąży przez położną i obecności bliskich w trakcie porodu i wizyt lekarskich 

Warto pamiętać, że od 2017 r. także położna może prowadzić ciążę – odbywa się to na takich samych zasadach jak prowadzenie ciężarnej przez lekarza. Jeśli więc wybierzesz położną, przysługuje Ci dokładnie taka sama ilość wizyt, takie same badania itp. Możesz również konsultować z nią swoje obawy na poszczególnych etapach ciąży i przygotować plan porodu. W problematycznych sytuacjach otrzymasz jednak skierowanie do lekarza. Jeśli więc wolisz, aby opiekowała się Tobą położna, możesz tego zażądać. 

W trakcie samego porodu możesz natomiast zażądać obecności osoby bliskiej.  Mogą to być mąż, krewny, przedstawiciel ustawowy, osoba pozostająca we wspólnym pożyciu lub powinowaty do drugiego  stopnia w linii prostej. Możesz oczywiście sama wskazać taką osobę. Gdyby któryś z członków personelu medycznego próbował zabronić Ci obecności osoby bliskiej w trakcie Twojego porodu, pamiętaj, że co do zasady – nie może. Wyjątkiem będą tylko dwie sytuacje:

prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia epidemicznego;

wzgląd na bezpieczeństwo zdrowotne pacjenta. 

Prawa kobiet w ciąży – koniecznie bądź ich świadoma! 

Często trafiają do nas pacjentki, których świadomość prawna w okresie okołoporodowym była naprawdę nikła. Nierzadko nie wiedziały, że przysługują im jakiekolwiek prawa i np. nie protestowały, gdy lekarz zabronił obecności na sali porodowej osoby bliskiej lub obecni byli studenci. Kobiety często nie wiedzą też o przysługujących im środkach prawnych (np. skardze do  kierownictwa placówki lub oddziału wojewódzkiego NFZ, gdy zostanie złamane prawo do wizyt lekarskich najpóźniej ciągu 7 dni roboczych od zgłoszenia w placówkach NFZ). 

Jeśli uważasz, że w trakcie Twojej ciąży lub porodu również doszło do nieprawidłowości, a Ty lub dziecko ponieśliście negatywne konsekwencje, odezwij się do nas. Podpowiemy Ci co możesz zrobić i przeprowadzimy Cię przez wszystkie formalności. 

Joanna Lazer, adwokat

Małgorzata Hudziak, radca prawny

Kancelaria Lazer&Hudziak, Plac Konstytucji 5/19 00-657 Warszawa 

Nr telefonu 604432333, 530291291, 536 007 001

Mail: kancelaria@lazer-hudziak.pl